در دهان انسان بهطور طبیعی 32 دندان وجود دارد. از این تعداد، 12 دندان آسیاب بزرگ، 8 دندان آسیاب كوچك، 8 دندان ثنایا و 4 دندان نیش است. جالب است بدانید كه در انسانهای اولیه تعداد دندانها بیشتر از این هم بوده است و با تكامل بشر و كاهش نیاز او به جویدن غذاهای سخت، تعداد دندانها كمتر شده است. دندان عقل به سومين دندان آسياب بزرگ اطلاق ميشود. اين دندان كمي ديرتر از دندانهاي ديگر رشد ميكند و در سنين 17 تا 21 سالگي ميرويد. با رشد انسان و كوچك شدن فك، فضا براي رشد دندان عقل محدود شده و در نتيجه دندان عقل خود را به شكل نهفته و نيمه نهفته نشان ميدهد.
فهرست
بررسی دندانهای عقل
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، تحقيقات انجام شده در زمينه دندانهاي عقل نشان ميدهد كه اين دندانها در بسياري ازموارد، مشكلساز بوده و به جراحي ختم شدهاند. دندانهاي عقل بعد از پوسيدگي، موجب پوسيدگي دندانهاي مجاور و عفونت در اطراف ميشود و گاهي نيز با بستري شدن در بيمارستان و جراحي همراه است.
از طرفي دندان عقل با توجه به اينكه در آخرين رديف دندانها رشد ميكند وجاي كمي براي رشد آن وجود دارد، به دندانهاي مجاور فشار آورده و سبب كج قرار گرفتن دندانهاي ديگر ميشود. همچنين اين دندانها باعث بروز دردهايي در ناحيه مفصل فك، گوش، چشم و سر ميشود و براي مقابله با پيدايش چنين دردهايي، بهتر است كه دندانهاي عقل توسط پزشك متخصص كشيده شود.
انحراف از مسیر طبیعی در هر دو جهت كاهش یا افزایش تعداد دندانها رخ میدهد ،طوری كه ممكن است در برخی افراد دندان اضافی و در برخی افراد كمبود تعداد دندان وجود داشته باشد.
با توجه به گرایش تكاملی انسان برای كاهش تعداد دندانها، وضعیت دندانهای عقل طوری است كه در برخی افراد كاملا طبیعی است و در برخی وضعیت این دندان نیمه نهفته یا نهفته است و برخی افراد اصلا چنین دندانی ندارند.
دلیل این اتفاقات هم به این تئوری برمیگردد كه با كاهش نیاز انسان به جویدن غذاهای سفت و خام، اندازه استخوان فكی كاهش پیدا كرده است بنابراین ظرفیت حفظ تمام دندانها در بسیاری از افراد از بین رفته و از آنجا كه دندان عقل آخرین دندانی است كه در سنین 16 تا 25 سالگی در دهان می روید قسمت عمدهای از انحرافات و كمبود فضاها در این دندان رخ میدهد.
بیماران زیادی به دندانپزشكان مراجعه میكنند و در ارتباط با نهفتگی دندان عقل، خطر كج شدن سایردندانها به دلیل فشار دندان عقل یا درد در ناحیه یا نگرانی از ایجاد مشكلات فكی پرسش دارند. در مرحله اول روشن شدن این موضوع اهمیت زیادی دارد كه اصولا به دندانی كه هنوز سن رویش آن فرا نرسیده و وضعیت غیرعادی ندارد دندان نهفته نمیگوییم.
دندان نهفته دندانی است كه از زمان رویش آن گذشته و به دلایل متعدد قادر نیست كه در ردیف مناسب سایر دندانها قرار گیرد.
چنین دندان عقلی ممكن است در بافت نرم یا سخت گیر كرده باشد. مشكلاتی كه دندانهای نهفته عقل میتوانند ایجاد كنند عبارت است از التهاب بافت نرم پوشاننده این دندانها كه در اغلب موارد در ارتباط با دندانهای نیمهرویش یافته اتفاق میافتد، پوسیدگی دندان عقل یا پوسیدگی در ناحیه مجاور دندان عقل و خطر صدمه رسیدن به دندان مجاور.
در ارتباط با كج شدن سایر دندانها به دلیل فشار دندان عقل ذكر این نكته ضروری است كه ارتباط این دو كاملا تایید شده نیست. مساله اصلی آن است كه اگر دندانها تكیهگاه مناسبی برای یكدیگر باشند امكان به هم ریختگی كمتری برای آنها وجود دارد.
قسمت عمدهای از مشكلاتی كه در ارتباط با دندان عقل رخ میدهد مربوط به موقعیت این دندان در انتهای فك است. این مساله باعث میشود دسترسی به این ناحیه برای تمیز كردن آن مشكل شده و تجمع غذا و ایجاد پلاك دندانی در ناحیه تشدید شود.
با گیر كردن مواد غذایی در ناحیه و رشد میكروبها عفونت ایجاد میشود و همین مساله باعث درد شدید و محدودیت باز كردن دهان میشود. از طرفی با ایجاد پلاك دندانی خطر ایجاد پوسیدگی در دندان عقل یا دندان مجاور آن هم بشدت افزایش مییابد.
آيا دندان عقل بايد كشيده شود؟
مانند بسياري از تئوريهاي ديگر پزشكي،اين سوال هم جواب قاطعي ندارد و چندين اما و اگر سر راه آن است. دندان عقلي كه در يك فك بزرگ و جادار، رويش كاملي پيدا كرده است و به خوبي و با توجه و دقت خاص مسواك ميخورد و از آن مراقبت ميشود، نه تنها نبايد از دهان خارج شود، بلكه سرمايه دنداني خوبي خواهد بود. دندانهاي عقل نيمه نهفته و يا با رويشهاي نابهجا و افقي، كانديداهاي مناسبي براي نگهداري نيستند و بايد از دهان خارج شوند. يكي از عوارضي كه به خصوص در مورد دندانهاي نيمه نهفته شايع است، عارضهاي بهنام (پريكرونيت) است.
در اين عارضه،خردههاي مواد غذايي و همچنين باكتريهاي دهاني در لثه ناحيه رويش دندان عقل، ايجاد عفونت ميكنند و التهاب و درد شديدي را باعث ميشوند. دندانهاي عقلي كه بنا به تشخيص دندانپزشك،نيازي به كشيده شدن ندارند و ميتوانند در دهان نگهداري شوند، بايد به خوبي مسواك بخورند. در اغلب مواقع مسواكهاي معمول به ناحيه انتهايي نميرسد و بايد مسواك كوچكتري براي نظافت دندانهاي عقل بهطور خاص تهيه شود. براي اينكار ميتوانيد از يك مسواك بچه استفاده كنيد و يا موهاي يك مسواك معمولي را كوتاه كرده و يك مسواك مخصوص براي دندان عقلتان بسازيد.
دندان عقل چگونه از دهان خارج ميشود؟
اگر مقدار كافي از تاج دندان در منطقه دهان ظاهر شده باشد و وضعيت مناسبي داشته باشد، كشيدن آن اغلب آسان است و نيازي به جراحي ندارد. اما در شرايط پيچيدهتر، براي خارج كردن دندان عقل نياز به جراحي است كه بهتر است اين كار توسط شخص متخصص و با وجود امكانات كافي انجام شود.
براي جراحي دندان عقل برشي بر روي لثه انجام شده و در صورت نياز مقداري از استخوان فك برداشته ميشود. دندان ممكن است به صورت يك تكه خارج شود و يا براي سهولت خروج از فك به قطعات كوچكتري تقسيم شده هر قطعه جداگانه خارج شود. در نهايت لثه ناحيه جراحي به كمك بخيه، بسته خواهد شد. به هر حال نكته مهم اين است كه براي جراحي و يا كشيدن دندان عقل، ناحيه مورد نظر كاملا بيحس ميشود و شما اصولا دردي احساس نخواهيد كرد. احساسي كه شايد ناخوشايند بهنظر برسد تنها نوعي احساس فشار است كه ممكن است شما را ناراحت كند.
عوارض ناشي از كشيدن دندان عقل
حفره خشك: اگر لخته خون در حفره ناشي از كشيدن دندان تشكيل نشود و يا پس از تشكيل از بين برود، در ناحيه كشيده شدن دندان يك حفره خالي دردناك و همراه با بوي بد ايجاد ميشود. براي درمان اين عارضه كه اغلب 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق ميافتد، به دندانپزشكتان مراجعه كنيد. علت اين عارضه مشخص نيست اما گفته ميشود كشيدن سيگار پس از جراحي دهان ممكن است در ايجاد اين عارضه موثر باشد.
پارستزي: از عوارض نادر جراحي دندانهاي عقل پائين پارستزي است. اين عارضه به معناي ايجاد بيحسي موقتي در ناحيه زبان، لب پائين و يا فك پائين است كه ممكن است از چند روز تا چند ماه طول بكشد. به ندرت اتفاق ميافتد كه اين بيحسي بهصورت دائمي باقي بماند
بعد از جراحي
شما ممكن است بعد از جراحي دندان عقلتان،اين وقايع را تجربه كنيد:
تورم از عوارض شايع پس از جراحي است. براي بهبود آن در 42 ساعت اول بعد از جراحي از كمپرس سرد استفاده كنيد. اين كمپرس را 02 دقيقه بر روي موضع قرار داده و 02 دقيقه برداريد. پس از 42 ساعت دهانشويه آب نمك گرم 1( قاشق چايخوري نمك در يك ليوان آب گرم) مفيد است.
ممكن است در باز كردن كامل دهانتان مشكل داشته باشيد. اين عارضه پس از 7 تا 01 روز برطرف ميشود.
درد يك عارضه شايع پس از جراحي است.
چگونه ميتوانيد به خودتان كمك كنيد
از مسكنها مانند آسپرين، ايبوبروفن و يا استامينوفن استفاده كنيد.
استراحت كنيد.
شب بعد از جراحي از يك بالش اضافي جهت بالا نگهداشتن سر و كاهش خونريزي استفاده كنيد.
از تف كردن آب دهانتان خودداري كنيد تا لخته تشكيل شده كنده نشود.
سيگار نكشيد. استفاده از مشروبات الكلي نيز مضر است.
رژيم غذايي پس از جراحي دندان عقل بايد شامل غذاهاي نرم، سرد و پر انرژي باشد.
از خوردن مايعات با ني پرهيز كنيد، زيرا ممكن است باعث كنده شدن لخته شود.
مسواك زدن را به 42 ساعت پس از جراحي موكول كنيد.
اگر براي شما آنتيبيوتيك تجويز شده، آنرا بهطور كامل مصرف كنيد.
اگر درد بسيار شديد داشتيد و يا خونريزيتان قطع نشد به دندانپزشك مراجعه كنيد.
دندانهاي عقل نهفته كدامند؟
اگر فك متناسب با رويش دندان رشد كافي نداشته باشد و يا به عبارت ديگر با رشد فك جا براي رويش اين دندان فراهم نگردد و يا جهت و مسير رويش آنها غير عادي باشد، قادر به رويش نبوده و در استخوان نهفته باقي ميمانند.
عوارض دندان عقل نهفته
دندانهاي نهفته مشكلات عديدهاي را ميتوانند در آينده ايجاد نمايند:
- عفونت لثه؛ لثه پوشاننده دندان نهفتهاي كه تعدادي از آن به محيط دهان باز شده بطور مكرر دچار عفونت و التهاب شده و دردناك ميگردد.
- عفونت استخوان
- آبسه و سلوليت؛ اگر عفونت لثه درمان نشود به استخوان رسيده و باعث تخريب دندان و استخوان ميگردد. اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافتهاي نرم گونه، گردن، حلق و زير زبان سرايت كند ايجاد آبسه و يا تورم منتشر بافت نرم را كه سلوليت ناميده ميشود ميكند كه توام با درد، تب، تورم ، قرمزي و مشكل در بازكردن دهان خواهد بود.
- صدمه به دندان مجاور؛ دندان نهفته با فشار بر ريشه دندان مجاور ممكن است باعث تحليل ريشه آن شود.
- ايجاد كيست؛ كيسه نازكي تاج دندان رويش نيافته را در استخوان فك در برگرفته است كه بعد از رويش دندان به داخل حفره دهان از بين مي رود. اگر دندان رويش نيابد ممكن است بزرگ شده و تبديل به كيست گردد. كيستها تدريجاً بزرگ شده و سبب تخريب و تضعيف استخوان و مشكلات بعدي ميگردند.
- درد؛ يك دندان عقل نهفته ميتواند ايجاد دردهاي با علت نا مشخص و منتشر به نواحي سر و گردن نمايد.
- حركت دنداني؛ اعتقادي وجود دارد كه ممكن است فشار ناشي از اين دندانها سبب بي نظمي در رديف دندانها شود كه از نظر علمي ثابت شده نميباشد.
دندانهاي عقل نهفته را چه بايد كرد؟
اگر دندانپزشك تشخيص دهد كه دنداني قادر به رويش نميباشد، بايد آن را كشيد.
زمان مناسب درآوردن آنها چه موقع ميباشد؟
اين دندانها تا جايي كه قادر به رويش باشند، بطرف سطح حركت ميكنند و معمولاً در سطح پشتي دندانهاي آسياي بزرگ دوم گير ميافتند و جلوتر نميروند.
اين حالت معمولاً در سنين 16 تا 17 سالگي اتفاق افتاده و بهترين زمان براي درآوردن آنهاست. در اين سن به دليل وجود كيسه رويشي بزرگي كه تاج دندان را در بر گرفته و همچنين به اين علت كه ريشه دندان هنوز رشد نكرده و كوتاه مي باشد، كشيدن آنها را آسان ميكند، ضمن اينكه از بروز عوارض فوقالذكر و عوارض حين جراحي نيز پيشگيري ميشود.
بيحسي موقت؛ در بعضي افراد ريشههاي كامل شده، مجاور كانال عصبي بوده و كشيدن دندان ممكن است باعث بيحسي كوتاه مدت و گاهاً طولاني بشود. سينوزيت؛ سينوس فك بالا يك حفره بزرگ و طبيعي است. بر اثر شكلگيري و طويل شدن ريشه دندان عقل بالا، ممكن است مجاورت ريشه با سينوس خيلي نزديك شده و در حين كشيدن حفره سينوس باز شده و يا عفوني گردد.
درآوردن ديرتر دندانهاي عقل تا سنين بالاتر و سالمندي چه مشكلاتي دارد؟
موكول نمودن درآوردن دندانهاي عقل به سنين سالمندي ممكن است مشكلات ذيل را به همراه داشته باشد:
- با افزايش سن ريشهها قطورتر شده و ممكن است كشيدن دندان را سختتر كند.
- التيام ضعيف تر بعد از كشيدن دندان
- پوسيدگي دندانهاي مجاور
- احتمال فك جوش شدن دندان
- احتمال شكسته شدن استخوان در افراد پير در حين جراحي و درآوردن دندان
- كاهش تحمل بيمار به دليل شرايط سني و درمانهاي پزشكي از قبيل مصرف داروهاي قلبي، ريوي و…
تماس با ما
برخی از خدمات دندانپزشکی مدرن ما عبارتند از : داندانپزشکی با لیزر ، دندانپزشکی کودکان ، جراحی لثه ، ایمپلنت ، ارتودنسی ، کامپوزیت دندان ، بیلیچینگ ، لامینت ونیر ، دندانپزشکی بدون درد و … بروی لینک های می توانید کلیک کنید و اطلاعات مورد نظر کسب کنید یا می توانید با شماره های 02188629607 و 02188629613 تماس حاصل کنید تا مشاورین ما به بهترین شکل شما را راهنمایی کنند.